ΣΟΧΩΡΑ

                                                      ΤΟΠΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ  
                              Η ιστορία μιας όμορφης μα κακοποιημένης πλατείας

 Νοτιότερα από τη νοτική ρίζα του λόφου του Φρουρίου της Φορτετζας στο Ρέθυμνο και συγκεκριμένα στη συνέχεια τον προμαχώνων του Αγίου Λουκά και του Προφήτη Ηλία αρχίζει η πλατεία της Σοχώρας.

 Η πλατεία αυτή χωρίζεται σε δυο. Η βορινή, είναι η πλατεία των Δικαστηρίων τούτης, τη βορινή πλευρά πιάνουν τα κτίρια, α) της Διοικήσεως Χωροφυλακής που είναι χτισμένο πάνω στο χώρο των άλλοτε, Επανορθωτικών φυλακών Λεμονες και β) του συνεχόμενου Αστυνομικού Τμήματος. Στην ίδια πλευρά υπάρχουν τρία μικρά ιδιωτικά σπιτάκια. Η β.δ γωνία της πλατείας των Δικαστηρίων, είναι στενός δίαυλος προς τη θάλασσα. Τη Δυτική της πλευρά κατά το μεγαλύτερο μέρος της, στολίζει το Μέγαρο του Διοικητηρίου, ένα από τα εντυπωσιακότερα στην Ελλάδα. Ακολουθεί δρόμος διέξοδος προς τη θάλασσα. Η ανατολική της πλευρά και η νοτική αποτελούνται από μονοκατοικίες κολλητές η μια στην άλλη. Δυο ακόμη εξόδους έχει η πλατεία των Δικαστηρίων. Μια ανατολική προς την οδό Π. Κοροναιου και μια βορινή προς την οδό Μελησσινου.

  Η συνέχεια της πλατείας των Δικαστηρίων, η κύριας Σοχωρας, στην ανατολική της πλευρά μόνον έχει οικήματα. Και νοτικα της ήταν ο ωραίος Στρατώνας που χάλασαν οι Γερμανοί.

  Η κυρίως πλατεία της Σοχωρας αρχίζει απο το Στρατολογικό Γραφείο, πιάνει τον ελεύθερο χώρο μέχρι να εγγιση την πρώτη και τμήμα της είναι το λεγόμενο γήπεδο μέχρι τη θάλασσα. Ο ορίζοντας σε τούτη τη την κυρίως Σοχωρα που ητο από όλες τις μεριές ελεύθερος, ιδίως ο δυτικός ήταν ωραιότατος. Το μάτι έφτανε μέχρι το Ακρωτήρι, το στόμιο και το Φανάρι της Σούδας, το υπερκείμενο βουνό της Σκλοπας και του σημερινού αεροδρομίου. Τα Λεύκα Οροί με τις πολλές και κομψές κορυφές των και τον επιβλητικό όγκο των. Στον εγγύτερο ορίζοντα ήσαν τα νοτικα της πόλεως βουνά, ο Ευλιγιας μέχρι του Κουλέ, ο Βρυσινας, το πρασινοφανες της περιφέρειας Γάλλου - Ατσιποπούλου. Στον απέναντι μυχο της θάλασσας, ο Κουμπές με τα νερά του και στην άκρα του ακρωτηριού του, το χαριτωμένο εκκλησάκι της Αγιάς Τριάδος.

  Πρέπει να λεχθεί εδώ πως κι" οι δυο πλατείες είχαν παλαιότερα ένα όνομα "Πλατεία Γεωργίου Αβέρωφ". Ύστερα οι έξυπνες Δημοτικές αρχές βρήκαν ονόματα ανθρώπων που εξυπηρέτησαν το Έθνος περισσότερο από τον Γεώργιο Αβέρωφ, έσβησαν αυτόν και έβαλαν κατά διαδοχην, κείνους που είχαν περισσότερα προσόντα!

  Οι εξωτικές ομορφιές που είπαμε και η ανάγκη ν" αεριστεί, να λιαστή και να στεγνώσει ο κοσμάκης έκαναν τη Σοχωρα πολυσύχναστο κέντρο. Εδώ συγκεντρώνονταν όλη η φτωχολογιά του Ρεθύμνου. Από τον πόρο του λιμανιού οι συνοικίες, ο Κιουλουμπασης ητο απλησίαστος γιατί έριχναν τα σκουπίδια, το Μακρύ Στενό και όλα τα άλλα στενά απ" αυτό μέχρι το Τμσουχουρι και την πλατεία. Όλοι που κατοικούσαν σ" αυτή την έκταση σε υγρά μουχλιασμένα, ανήλια μεσαιωνικά σπιτάκια, εδώ μαζεύονταν το καλοκαίρι και στις λιακάδες του χειμώνα. Ν" αναπνεύσουν αυτοί και τα παιδάκια των τον μυρωμένο από το ιώδιο αέρα της θάλασσας, να ξεμουχλιάσουν από την υγρασία. Και τα καλοκαιρινά βραδια, να χαρούν την ωραία γαλήνη της νύχτας και να δροσιστούν με την αύρα του Κρητικού Πελάγου. Στη Σοχωρα επτά καταστηματάρχες ευγενικοί κι" αρχοντάνθρωποι, άπλωναν τραπέζια και καρέκλες στο σημερινό γήπεδο που δεν ήταν χωρισμένο από την υπόλοιπη πλατεία. Και πρόσφεραν ποτά ανάλογα με τη δύναμη που είχαν τα βαλάντια των πελατών των.

   Έβλεπες όμως και Μητέρες που είχαν μαζί των 6-8 και μια 11 παιδάκια κι" έπαιρναν βόλτες στην πλατεία, κάθιζαν μετά στο τείχος της θάλασσας, το είχε χαμηλώσει ο Δήμος, ανάπνεαν, αερίζονταν, στέγνωναν και περνούσαν τις ώρες της αναψυχής των ΔΩΡΕΑΝ.

  Με άλλα λόγια η πλατεία της Σοχωρας, το σημερινό γήπεδο, ήταν ο σπουδαιότερος, ο περισσότερο απαραίτητος πνεύμονας της πόλεως στη μεριά των φτωχών συνοικιών της.

  Φθόνησαν όμως τη μόνη ευχαρίστηση των φτωχών του Ρεθύμνου, η τύχη. Στις Διοικήσεις του Νομού και του Δήμου μπήκαν άνθρωποι που θα τους κρίνει η Ιστορία. Αυτοί ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΑΝ το μόνο καταφύγιο των φτωχών ασθενών και ανήμπορων γερόντων, γυναικών και παιδιών, στον Αθλητισμό. Βέβαια κι" αυτός είναι Απαραίτητος για τον άνθρωπο. Και καλώς ο Δήμος να τον εξυπηρετήσει. Έκαμεν όμως το λάθος και ενώ διεθετεν αλλού πολύ καταλληλότερες εκτάσεις για γήπεδα, η στο κάτω κάτω μπορούσε να αγοράσει πάμφθηνα άλλες οπού ήθελε, προτίμησε να δώσει τον μόνο πνεύμονα τση φτωχολογιάς του Ρεθύμνου!

  Ο Αθλητισμός υποσχέθηκε πως δεν θα χρησιμοποιούσε την πλατεία παρά μόνο στις ποδοσφαιρικές συναντήσεις. Και μάλιστα μπροστά στο Νομάρχη, οπού κατέφυγαν σε συλλαλητήριο διαμαρτυρίας κείνοι που βλάπτονταν και δημοσίευσαν άρθρα στις τοπικές εφημερίδες είπε ο Αθλητισμός "Τις άλλες ημέρες και ώρες θα είναι ελεύθερη η πλατεία"!

  Άμα όμως έδεσε καλά τη δουλειά του και με διάφορες προφάσεις, "Ύψωσε το τείχος του αίσχους" που βλέπουμε σήμερα για να αποκλείσει τους λαθροθεατες και να εισπράττει παραδάκι. Κι" έτσι χώρισε τους πολίτες και την πολιτεία, από την πλατεία των! Τον πνεύμονα των!

  Οι διαμαρτυρίες των περιοίκων δεν έπιασαν.

  Το κεφάλαιο του Ρεθύμνου ήταν η Ανατολική του μεριά. Η σημερινή οδός Αρκαδίου με τα μεγάλα καταστήματα, τους λαδομαγαζεδες, τα υποκαταστήματα των Τραπεζών, την εκμετάλλευση του λιμένος. Αυτό το κεφάλαιο δεν βοήθησε να σωθεί η Σοχωρα. Και τότε βρέθηκαν συμπολίτες που τον κατηγόρησαν για ιδιοτέλεια. Ότι δηλαδή θελει να κλείσει ο πνεύμονας της Σοχωρας για να μεταφερθεί όλη η κίνηση κοντά στις ιδιοκτησίες του. Την προκυμαία. Όπως επίσης το κατηγορούσαν πως εμπόδισε το λιμάνι να γίνει στο Δυτικό μέρος της πόλεως. Οπού οι ευνοικες συνθήκες ήσαν περισσότερες και καλύτερες. Άλλα το ήθελαν εκεί που είναι για να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του! Δεν ξέρω αν οι κατηγορίες αυτές είναι αληθινές. Έπιασαν όμως μεγάλη έκταση.

  Οι Βουλευτές κι οι πολιτευόμενοι επίσης σήκωσαν τα χέρια από τη Σοχωρα. Οι φτωχοί υπερασπιστές της όσο δυναμικοί κι" αν ήσαν, έπεσαν στο τέλος. Και η ωραία πλατεία έγινε ένας άχρηστος κλειστός χώρος, που στην ουσία δεν εξυπηρετεί τίποτε!

  Έτσι εχαθη η Σοχωρα από το Ρεθυμνιώτικο κοινό.

   Αλλά και στη συνεχόμενη πλατεία των Δικαστηρίων διεπραχθη όχι και μικρότερο ΕΓΚΛΗΜΑ. Σ" αυτήν το έτος 1899? είχε φυτευσει ο Δήμος εκατό πεύκα. Μεγάλωσαν 78, λίγα οκτώ η δέκα είχαν κακή εμφάνιση. Κι ένα είχε κόψει αυθαίρετα ένας παρανοϊκός και το έκαμε καυσόξυλα. Αυτά έπρεπε να αντικατασταθούν. Τα άλλα έδιδαν στο τοπίο ωραία, πράσινη, θελκτική εμφάνιση.

  Και προστάτευαν τα γύρο σπίτια από τον καυστικότατο πυρωμένο, αφόρητο απογευματινό ήλιο. Σειρά από τα ανεπανάληπτα αυτά δέντρα από την συνάντηση της πλατείας Δικαστηρίων με την οδό Μελισσηνου μέχρι την έξοδο της οδού Π. Κορωναιου, σκέπαζε την ανατολική πλευρά της πλατείας. Άλλη τη νοτικη, άλλη τη βόρεια.

  Τα παράθυρα των ευτυχών γειτονικών σπιτιών χάιδευαν οι κλάδοι του ωραίου δάσους. Τα διάμεσα της πλατείας των Δικαστηρίων καλύπτονταν από τ" άλλα πευκα που έφταναν ως τη βορεινη είσοδο των Δικαστηρίων.

 Σ"αυτήν, είχαν κατασκευαστεί σκυρόστρωμες διαβάσεις για να μη γίνονται τον χειμώνα πηλα και το καλοκαίρι σκόνες από τα βήματα των ανθρώπων και των ζώων και τους τροχούς των αμαξών που τότε τους είχαν οπλισμένους με σιδερένια επίσωστρα. Τρεις ήσαν αυτές οι σκυροστρωμένες διαβάσεις. Και ξεκινούσαν όλες από την έξοδο της οδού Π. Κορωναιου. Η μια, παράλληλη με την ανατολική πλευρά της πλατείας έφτανε, κάτω από τις σκιές των δέντρων, την οδό Μελισσηνου. Η άλλη έσχιζε διαγώνια την πλατεία και πήγαινε στη βόρεια είσοδο των Δικαστηρίων. Η τρίτη παράλληλη με τη νότια πλευρά της πλατείας έφτανε μπρος στη νότια είσοδο της Νομαρχίας που ήταν το φυλάκιο της Φρουρας,υστερα κυλικείο και μικρό περιβολάκι.

  Αυτή ήταν η είσοδος της Νομαρχίας. Η μαρμαροπορτα με τις κολόνες, πρωτύτερα από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ήταν μάλλον διακοσμητική. Επί Τουρκοκρατίας έμπαινε μόνον ο Πασσας απ" αυτήν. Και η συνήθεια διετηρήθη εν μέρει. Ο φιλελεύθερος και δημοκρατικός Νομάρχης Ρεθύμνου, Γιώργης Λυγερακις με τις αρχές του που πιστεύουν στην αληθινή, όχι στην ψεύτικη, την παραποιημένη έννοια της Δημοκρατίας, είπεν ... "Όλοι καλοί και κακοί, πλούσιοι και φτωχοί, θα μπαίνουν στο Διοικητήριο από τη Μαρμαροπορτα". Και, πιστεύω, αυτό γίνεται μέχρι σήμερα. Αλλά ας ξαναγυρίσουμε στην Πλατεία Δικαστηρίων.

  Ο άλλος, ο μεγάλος χώρος της που δεν έπιαναν οι σκυροστρωμένες διαβάσεις είχε φυσική χωματοσκεπη επιφάνεια. Φύτρωναν πάνω της πρασινάδες, χαμομήλια, χλόη, αλλά και μικρά χόρτα και την σκέπαζαν. Οι κορυφές των πεύκων της πλατείας σχημάτιζαν ωραία και θελκτική αντίθεση με τα κατακόκκινα κεραμίδια του Διοικητηρίου και των άλλων γύρο της κατοικιών. Το θέαμα ήταν φαντασμαγορικό. Παντός είδους πουλιά έφταναν κι" αναπαύονταν στα πεύκα. Κι"έκαναν περίεργη συναυλία με τα τιτιβίσματα των. Ενθυμούμαι ένα φθινόπωρο και ήλθαν πουλιά μεγάλα, χαλκοχροα, λίγο μικρότερα από τις όρνιθες, με μεγάλα ράμφη. Δεν τα γνώριζε κανείς. Έπιασαν ένα και είχε δακτύλιο στον πόδα του "ΜΟΣΧΑ". Έμειναν 1-2 ώρες κι" έφυγαν.

  Στην πλατεία των Δικαστηρίων λειτουργούσαν έξι κέντρα. Σε στενή σχετικός, ζώνη να μη πιάνεται πολύ χώρος από την πλατεία, άπλωναν τραπέζια και καρέκλες. Και οι θαμώνες καταλάβαιναν τη δροσιά και τη μυρωδιά του πεύκου. Ένας από τους διευθυντές των κέντρων αυτών ο Κομφούκιος, ενίσχυε το αυτοφυές πράσινο με νέο που φύτευε... βασιλικους, κατιφέδες, μπαρμπαρουσες, αρισμαρηδες, ξενικοσταρα.

  Κι" ένας άλλος κάτοικος της πλατείας αυτής ο Λουκάς Σπανδαγος, είχε ένα παγόνι κι" ένα ελαφάκι, τα άφηνε και γύριζαν όλη την έκταση, τα χαιρόταν ο κόσμος και τον χαίρονταν κι"αυτά. Χάρμα μεγάλο για μικρούς και μεγάλους που ποτέ δεν είχαν δει τέτοια εξωτικά πλάσματα. Το λαφάκι έζησε πολύ, αλλά το παγόνι έτυχε δυστύχημα. 

  Είχε μάθει να πετά κάθε μεσημέρι να πηγαίνει στο πηγάδι του Κουμπέ να πίνει νερό και να γυρίζει.

  Μια μέρα το κυνηγήσαν άγρια πουλιά, μαυροκορακοι, στον αέρα. Του επιτέθηκαν και το τσιμπούσαν με τα φοβερά ράμφη των. Ο αφεντικός του Λουκάς Σπανδαγος κατοικούσε στο σπίτι των κληρονόμων του Γεωργίου Βασσαλου, η σκηνή διεξαγόταν απέναντι του, έπιασε το όπλο του και από το παράθυρο με πυροβολισμούς κυνήγησε τους μαυροκορακους. Σκότωσε έξι η οκτώ κι"οι άλλοι διασκορπίστηκαν. Έφτασε το παγόνι, αλλά σε κακά χάλια. Πολύ χτυπημένο και ταλαιπωρημένο. Το καημένο, δεν έχει πλαστεί από τη φύση για πόλεμο όπως οι σημερινοί εχθροί του. Μόνο για ομορφιά! Το πήρε ο Λουκάς έτρεξε στο Γεωπόνο Πετρουλακη που είχε σπουδάσει στην Ιταλία και Κτηνιατρική, του έκαμαν διάφορες ιατρικές άλλα το δύστυχο πουλί ψόφησε την επομένη. Πηρεν ύστερα παγόνι και ο καφεπώλης Κομφούκιος. Μα δεν έζησε πολύ Και δεν ήταν τόσο ωραίο όσο το πρώτο.

  Και ενώ ήταν η θαυμασιωτερη, η παραδοσιακή εμφάνιση που θα μπορούσε να έχει κάθε πλατεία στον κόσμο και τα καημένα τα πεύκα έγιαιναν τον ορίζοντα χωρίς να έχουν ανάγκη από κανένα έξοδο, ο Δήμος με τον νόμιμο εκπρόσωπο του, χωρίς επιφηλη η δισταγμό, έκοψε τα πεύκα και δεν άφησε κανένα πάρα τις διαμαρτυρίες και παρεκκλίσεις των περιοίκων να μείνουν τουλάχιστον τα ωραία και χρήσιμα δέντρα της Ανατολικής και της Νότιας πλευράς της πλατείας. Σε συνέχεια, γέμισε την πράσινη ως τότε πλατεία τσιμέντα και σχημάτισε και αυτό το μικρό, αναιμικό πολυδάπανο και αιωνίως διψασμένο παρκάκι που βλέπουμε. Και στη μέση του τοποθέτησε πίδακα που δεν λειτουργεί. Η δεξαμενή του γέμισε τον ορίζοντα ενοχλητικά κουνούπια μέχρι που την αποξήραναν.

  Έτσι αφανίστηκε από τούτο τον χώρο όλη του η φυσική μεγαλοπρέπεια και σχηματίστηκε κόλαση μέσα στην οποία βασανίζονται τα απογεύματα από τα πυρακτωμένα τσιμέντα και τον πυρωμένο ήλιο οι κάτοικοι ιδίως της Ανατολικής πλευράς της πλατείας. Αυτοί μαστίζονται απ" ευθείας από τον μεταμεσημβρινό καυστικότατο ήλιο χωρίς την προστατευτική σκιά των ανεκτίμητων πεύκων που με πυκνά φυλλώματα έφταναν και ξεπερνούσαν τις στέγες των σπιτιών.

   Δεν γράφονται τα ανώτερο για να κατηγορηθεί κανείς. Τα λάθη όσο τραγικά και φοβερά κι" αν είναι, παραμένουν ανθρώπινα. Και πιστεύω πως κανείς δεν ενήργησε με κακή πρόθεση, στις προκείμενες

   περιπτώσεις. 

  Γράφονται όμως για την ιστορία. Και για να κρίνουν οι νέες γενεές των Ρεθυμνιωτών αν η δική μας που διαδέχτηκαν, έκαμε σφάλματα και ποια, για να τ" αποφύγουν αυτές.

  Και να επανορθώσουν ότι μπορούν.

  Μιχάλης Μ. Παπαδάκης

Πηγή: Τοπικές εφημερίδες

Δημοσιογραφική έρευνα-Επιμέλεια-Ρετουσάρισμα
Ιωάννης  Μιχ.  Δογάνης
Συνταξιούχος Βιβλιοθηκάριος
http://topaliorethemnos.blogspot.gr/

Σοχώρα: Η ιστορία μιας όμορφης μα κακοποιημένης πλατείας του ...

rethemnosnews.gr/.